Ochrona wizerunku dzieci w internecie
Każdego dnia do sieci trafiają miliony zdjęć zawierające wizerunki dzieci. Zarówno osoby zamieszczające takie materiały, jak i te, które wyraziły zgodę na publikację fotografii małoletnich, nie zdają sobie sprawy z możliwych konsekwencji obecności w internecie tego rodzaju danych.
Jak przypomina prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych Mirosław Wróblewski, „wizerunek to dana osobowa i dobro osobiste. W przypadku dzieci warto wykazać się szczególną ostrożnością w jego przetwarzaniu i rozpowszechnianiu. Dorośli powinni znać nie tylko przepisy, ale i możliwe negatywne skutki publikowania tego typu materiałów w internecie, aby móc lepiej chronić dzieci”.
– „To aspekt nie tylko legalny, ale i etyczny” – dodaje prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
W przestrzeni publicznej coraz częściej pojawiają się komentarze i wątpliwości dotyczące zakresu zgód na przetwarzanie wizerunku nieletnich. Rodzice i opiekunowie nie rozumieją także, że regulaminy choćby takich przedsięwzięć jak imprezy sportowe nagminnie zawierają w sobie prośby o zgodę na udostępnianie wizerunku, które formułowane są w bardzo szerokim zakresie. Zgody takie nierzadko zawierają też warunek uczestnictwa dzieci w danym przedsięwzięciu, a organizatorzy imprez z udziałem nieletnich przypisują sobie prawo wykorzystywania ich wizerunku w dowolny i niemal nieograniczony sposób.
W regulaminach pojawiają się również takie sformułowania jak „licencja na wykorzystanie zdjęć” w celach promocyjnych, co wiąże się z przetwarzaniem wizerunku na ogromną skalę (także np. przez sponsorów imprezy, a nie samego jej organizatora), w tym nieograniczoną terytorialnie i czasowo, co może rodzić szereg niebezpiecznych konsekwencji dla dzieci i nieletnich. Tego rodzaju licencje zawierają też możliwość umieszczania wizerunku w różnych kontekstach, w połączeniu z komentarzami oraz innymi materiałami, np. filmowymi, które z kolei mogą podlegać dowolnemu montażowi. Później już, na każdym etapie takiego przetwarzania, organizator nie musi pytać o zgodę opiekunów czy rodziców dotyczącą akceptacji produktu finalnego, w którym pojawia się wizerunek.
Problem w tym, że informacje o wymaganych zgodach są zamieszczane przez organizatorów w załącznikach do regulaminów, które niestety nie są czytane przez opiekunów i rodziców. Nie zmienia to jednak faktu, że zgoda na udział dziecka w danym przedsięwzięciu nie może być utożsamiana ze zgodą na przetwarzanie jego wizerunku, a niestety w praktyce obie te kwestie są łączone, często z racji samej wygody działania organizatora, który rzadko konsultuje swoje postępowanie, np. z inspektorem ochrony danych.
Możliwym rozwiązaniem w takich przypadkach może być wyrażenie przez rodzica lub opiekuna wymuszanej w ten sposób przez organizatora zgody (czyli akceptacja przetwarzania wizerunku jako warunku wzięcia udziału w przedsięwzięciu), a chwilę później wycofanie zgody na przetwarzanie wizerunku, na co pozwalają przepisy RODO. Wówczas nie powinno to skutkować wycofaniem nieletniego z udziału w imprezie. Rodzice i opiekunowie nie mają bowiem świadomości, że w takich sytuacjach to właśnie RODO stanowi najważniejszy punkt odniesienia.
Urząd Ochrony Danych Osobowych zawsze zwraca uwagę, że konsekwencje publikacji wizerunków nieletnich mogą być bardzo negatywne w skutkach – stanowić pożywkę dla hejtu, cyberprzemocy, tworzenia prześmiewczych memów, krzywdzących deepfake’ów, kradzieży cyfrowej tożsamości. Mogą nawet w drastycznych przypadkach zasilać fora popularne wśród osób o skłonnościach pedofilskich. Zdarza się, że materiały tego typu w sposób ewidentny naruszają godność dziecka czy relacje z dorosłymi.
Dlatego po raz kolejny zachęcamy do zapoznania się z poradnikiem, przygotowanym wspólnie przez UODO i Fundację Orange, pt. „Wizerunek dziecka w internecie. Publikować czy nie?”. Powstał on głównie z myślą o osobach pracujących w organizacjach i placówkach, których zadaniem jest troska o dobro i bezpieczeństwo dzieci. Z wielu tych wskazówek skorzystają także media czy osoby prywatne. Poradnik opisuje, jakiej ochronie podlega wizerunek, jak poprawnie skonstruować zgodę na jego rozpowszechnianie i obala najpopularniejsze mity z tym związane. Zawiera też listę potencjalnych ryzyk, które wiążą się z publikowaniem wizerunków dzieci w internecie.
Poradnik dostępny jest poniżej.
Materiały do pobrania
źródło informacji: UODO
